‘Was er maar een
leerkracht geweest die met me had gepraat, dan was mijn brutale gedrag snel
overgegaan, dan was ik denk ik meteen “gebroken” en had ik verteld wat ik
meemaakte.’
Als er een leerkracht met me had gepraat, was ik niet zo
eenzaam geweest. Ik had het zwaar, maar was in de klas onzichtbaar. Pas in 4
havo zag een mentor me echt. Vanaf groep 3 had niemand op school me ooit echt
gezien.’
Tijdens het schrijven van dit boek heb ik ze gehoord, de
verhalen van kinderen (nu vaak (jong)volwassen). Ze vertelden over hoe ze
geslagen, vernederd, mishandeld, misbruikt of verwaarloosd werden. Vaak door
hun ouders, familieleden, klasgenoten of buurtgenoten. Ze vertelden hoe hun
moeder werd geslagen of hoe hun scheidende ouders verwensingen, bedreigingen en
huisraad naar elkaars hoofd slingerden. Ze vertelden hoe ze in bed lagen:
wachtend, nooit wetend wanneer het onheil kwam. Ze vertelden dat ze tevergeefs
hoopten op een woord van trots door hun ouders. En dat je op school ‘gewoon mee
moest doen’, want niemand mocht iets merken. Ze waren bang het gezin kapot te
maken of waren bang dat ze nog meer problemen zouden krijgen. Die impact is
groot.
Hoewel de impact van traumatische gebeurtenissen zeer
ingrijpend is, zeker als ze plaatsvinden in de vroege kinderjaren, is ons brein
wel in staat om nieuwe verbindingen te maken die de oude overschrijven.
Leerkrachten kunnen dus bijdragen aan het ‘herbedraden’ van het brein, als ze
hun houding en verwachtingen afstemmen op het kind, steun willen bieden en
vertrouwen uitspreken.
Kinderen die last hebben van vroegkinderlijk trauma zijn
extra gevoelig voor de fysieke omgeving. Dit komt door de voortdurende
waakzaamheid en moeite hebben met het reguleren van prikkels.[1] Bij deze
kinderen kan de leefomgeving met negatieve stimulans een stimulans zijn om meer
stress te ontwikkelen. Wat weer leidt tot meer ongewenst gedrag en herbeleving
van trauma’s. De invloed van een leerkracht moet je hierbij niet onderschatten.
Een leerkracht die traumasensitief handelt, kan goud waard zijn. Andersom kan
het zo zijn dat een strenge leerkracht die vaak boos reageert een trigger is
voor een kind dat thuis soortgelijke dingen meemaakt. Stel dat een kind thuis
wordt geslagen door zijn vader, dan zou het strenge optreden van de leerkracht
kunnen maken dat het kind daarin zijn mishandelende vader herkent. Dat zou dan
op zijn beurt kunnen leiden tot een woede-uitbarsting van het kind die niemand
heeft zien aankomen, of tot een angstig teruggetrokken kind waarvan de
leerkracht niet snapt waarom hij zo doet.
|
Een
traumasensitieve klas integreert expliciete strategieën om kinderen te helpen
zichzelf te reguleren en hun ontregelde stresssysteem te kalmeren. Het is een
klas waar de leerkracht warme en ‘helende’ relaties aangaat met leerlingen.
Relaties gebouwd op respect, steun en warmte. |
Studie na studie laat zien dat een steunende omgeving helpt
tegen traumatisering.[1] [2] [3] Goede
hechtingsrelaties helpen ons beschermen tegen bedreigingen. Relaties doen
ertoe. [4] Als een
kind getraumatiseerd is, helpen liefdevolle verbindingen met familieleden, maar
ook de leerkracht en klasgenoten. Ons brein is gemaakt voor de connectie met
onze medemens; die bedrading moet zich (opnieuw) ontwikkelen. Tegelijkertijd
moet je je realiseren dat een kind dat getraumatiseerd is, moeite zal hebben om
weer relaties aan te gaan. Het vergt dus geduld en herhaling. Daarbij laten kinderen
vaak externaliserend gedrag of wantrouwen zien, wat zorgt voor stress en
onmacht bij de leerkracht.
|
Leerkracht SO
school op onze traumatraining: ”Wat echt is veranderd, is hoe ik kijk naar
het gedrag van mijn leerlingen. Ik stel nog steeds heldere kaders, maar geef
bewust (beperkte) keuzes. Ook kan ik met de achtergrondkennis die ik nu heb
zelf rustiger blijven en coreguleren." |
[1]
Rossen, E., & Cowan, K. (2013). The role of schools in supporting
traumatized students. Principal’s Research Review, 8(6),
1-8.
[2]
Fondren, K., Lawson, M., Speidel, R., McDonnell, C. G., & Valentino, K.
(2020). Buffering the effects of childhood trauma within the school setting: A
systematic review of trauma-informed and trauma-responsive interventions among
trauma-affected youth. Children and youth services review, 109,
104691.
[3]
Stratford, B., Cook, E., Hanneke, R., Katz, E., Seok, D., Steed, H., ... &
Temkin, D. (2020). A scoping review of school-based efforts to support students
who have experienced trauma. School Mental Health, 12,
442-477.
[4]
Perry, B. & Szalavitz, M. (2020). De jongen die opgroeide als hond. En
andere verhalen uit het dagboek van een kinderpsychiater. Schiedam:
Scriptum.
[1]
Treisman, K. (2021). A Treasure Box for Creating Trauma-Informed
Organizations. Jessica Kingsley Publishers.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten