Talentfluisteren?

 Toen ik dit woord hoorde op de Wilhelminaschool in Coevorden, een school voor nieuwkomers waar ik een training gaf, moest ik stiekem een beetje gniffelen. 'Wat is dat nu weer voor onzin?' was mijn eerste gedachte. Ik had nog nooit gehoord dat je talenten kon fluisteren. En konden die kinderen niet beter lezen, taal en rekenen en leren? 

Ik ben blij dat ik gevraagd heb 'Zeg wat is dat eigenlijk, talentfluisteren?' Hierna lees je hoe dit concept, deze werkwijze in hoge mate helpend kan zijn voor alle kinderen. Of misschien moet ik zeggen: alle mensen, want deze manier van kijken is helpend voor iedereen. De opleiding bij Luk Dewulf en Els Pronk heb ik inmiddels afgerond en iedereen die bij het woord talentfluisteren vergelijkbare reacties heeft als mijn eerste reactie, raad ik aan even door te lezen ;-) Hierna volgt een stukje uit mijn nieuwe boek, dat over een paar weken verschijnt.

Focus op veerkracht

Als we het hebben over getraumatiseerde kinderen, kan het zijn dat we vooral denken aan ‘slachtoffers’. Dat blijkt niet helpend. Beter werkt het, om te focussen op het ontwikkelen van veerkracht. [1231 1232] Veerkracht is geen eigenschap. Het is een vaardigheid die je moet ontwikkelen. Wetenschappers stellen dat welbevinden en veerkracht speerpunten moeten zijn op iedere school, omdat het depressie tegengaat, levenstevredenheid verhoogt en zorgt voor beter leren en creatiever denken. [1233 1234] Op school zou je hier dus zeker wat aan hebben. Je ontwikkelt veerkracht onder andere door regelmatig met matige uitdagingen om te gaan.[1235]

Talentgesprekken

De grondlegger van deze veerkrachtversterkende interventie zijn Luk Dewulf en Els Pronk.[1227] Elke leerkracht die dat wil kan een kindertalentenfluisteraar worden. Een kindertalentenfluisteraar is iemand die het erg leuk vindt om talentgesprekken te voeren met kinderen. Zo’n gesprek zorgt ervoor dat kinderen hun eigen talenten leren zien en onder woorden kunnen brengen, zodat zij meer veerkracht en weerbaarheid ontwikkelen.

Deze gesprekken helpen kinderen zich bewust te worden dat talent niet gaat over het uitblinken in een bepaalde activiteit, maar dat het juist gaat over activiteiten die je leuk vindt, die je voldoening geven, en die maken dat de tijd vliegt. ‘Je krijgt er energie van.’ Het bewust worden en onder woorden brengen van hun eigen talenten gebeurt aan de hand van materiaal dat ontwikkeld is om bij te dragen tot een positief zelfbeeld, meer veerkracht en weerbaarheid. Zo kan elk kind beter omgaan met de uitdagingen die op hun pad liggen! Deze werkwijze is erg helpend voor kinderen en past naadloos in een traumasensitieve school waar gewerkt wordt aan veerkracht vergroten. Zowel individuele leerkrachten als scholenteams kunnen deze werkwijze in korte tijd aangeleerd krijgen in zowel Nederland als Vlaanderen. Zie www.talentenfluisteraar.com

Elke leerkracht kan iets doen

 

‘Was er maar een leerkracht geweest die met me had gepraat, dan was mijn brutale gedrag snel overgegaan, dan was ik denk ik meteen “gebroken” en had ik verteld wat ik meemaakte.’

Als er een leerkracht met me had gepraat, was ik niet zo eenzaam geweest. Ik had het zwaar, maar was in de klas onzichtbaar. Pas in 4 havo zag een mentor me echt. Vanaf groep 3 had niemand op school me ooit echt gezien.’

Tijdens het schrijven van dit boek heb ik ze gehoord, de verhalen van kinderen (nu vaak (jong)volwassen). Ze vertelden over hoe ze geslagen, vernederd, mishandeld, misbruikt of verwaarloosd werden. Vaak door hun ouders, familieleden, klasgenoten of buurtgenoten. Ze vertelden hoe hun moeder werd geslagen of hoe hun scheidende ouders verwensingen, bedreigingen en huisraad naar elkaars hoofd slingerden. Ze vertelden hoe ze in bed lagen: wachtend, nooit wetend wanneer het onheil kwam. Ze vertelden dat ze tevergeefs hoopten op een woord van trots door hun ouders. En dat je op school ‘gewoon mee moest doen’, want niemand mocht iets merken. Ze waren bang het gezin kapot te maken of waren bang dat ze nog meer problemen zouden krijgen. Die impact is groot.

Hoewel de impact van traumatische gebeurtenissen zeer ingrijpend is, zeker als ze plaatsvinden in de vroege kinderjaren, is ons brein wel in staat om nieuwe verbindingen te maken die de oude overschrijven. Leerkrachten kunnen dus bijdragen aan het ‘herbedraden’ van het brein, als ze hun houding en verwachtingen afstemmen op het kind, steun willen bieden en vertrouwen uitspreken.

Kinderen die last hebben van vroegkinderlijk trauma zijn extra gevoelig voor de fysieke omgeving. Dit komt door de voortdurende waakzaamheid en moeite hebben met het reguleren van prikkels.[1] Bij deze kinderen kan de leefomgeving met negatieve stimulans een stimulans zijn om meer stress te ontwikkelen. Wat weer leidt tot meer ongewenst gedrag en herbeleving van trauma’s. De invloed van een leerkracht moet je hierbij niet onderschatten. Een leerkracht die traumasensitief handelt, kan goud waard zijn. Andersom kan het zo zijn dat een strenge leerkracht die vaak boos reageert een trigger is voor een kind dat thuis soortgelijke dingen meemaakt. Stel dat een kind thuis wordt geslagen door zijn vader, dan zou het strenge optreden van de leerkracht kunnen maken dat het kind daarin zijn mishandelende vader herkent. Dat zou dan op zijn beurt kunnen leiden tot een woede-uitbarsting van het kind die niemand heeft zien aankomen, of tot een angstig teruggetrokken kind waarvan de leerkracht niet snapt waarom hij zo doet.

Een traumasensitieve klas integreert expliciete strategieën om kinderen te helpen zichzelf te reguleren en hun ontregelde stresssysteem te kalmeren. Het is een klas waar de leerkracht warme en ‘helende’ relaties aangaat met leerlingen. Relaties gebouwd op respect, steun en warmte.

Studie na studie laat zien dat een steunende omgeving helpt tegen traumatisering.[1] [2] [3] Goede hechtingsrelaties helpen ons beschermen tegen bedreigingen. Relaties doen ertoe. [4] Als een kind getraumatiseerd is, helpen liefdevolle verbindingen met familieleden, maar ook de leerkracht en klasgenoten. Ons brein is gemaakt voor de connectie met onze medemens; die bedrading moet zich (opnieuw) ontwikkelen. Tegelijkertijd moet je je realiseren dat een kind dat getraumatiseerd is, moeite zal hebben om weer relaties aan te gaan. Het vergt dus geduld en herhaling. Daarbij laten kinderen vaak externaliserend gedrag of wantrouwen zien, wat zorgt voor stress en onmacht bij de leerkracht.

Leerkracht SO school op onze traumatraining: ”Wat echt is veranderd, is hoe ik kijk naar het gedrag van mijn leerlingen. Ik stel nog steeds heldere kaders, maar geef bewust (beperkte) keuzes. Ook kan ik met de achtergrondkennis die ik nu heb zelf rustiger blijven en coreguleren."

---

[1] Rossen, E., & Cowan, K. (2013). The role of schools in supporting traumatized students. Principal’s Research Review, 8(6), 1-8.

[2] Fondren, K., Lawson, M., Speidel, R., McDonnell, C. G., & Valentino, K. (2020). Buffering the effects of childhood trauma within the school setting: A systematic review of trauma-informed and trauma-responsive interventions among trauma-affected youth. Children and youth services review, 109, 104691.

[3] Stratford, B., Cook, E., Hanneke, R., Katz, E., Seok, D., Steed, H., ... & Temkin, D. (2020). A scoping review of school-based efforts to support students who have experienced trauma. School Mental Health, 12, 442-477.

[4] Perry, B. & Szalavitz, M. (2020). De jongen die opgroeide als hond. En andere verhalen uit het dagboek van een kinderpsychiater. Schiedam: Scriptum.

---

[1] Treisman, K. (2021). A Treasure Box for Creating Trauma-Informed Organizations. Jessica Kingsley Publishers.