Herkennen kindermishandeling

 ‘Als een kind onthult dat het thuis te maken heeft met geweld, is de kans groot dat

het lijden enorm is.’

Aafke Nauta, Veilig Thuis Friesland [241]

Emma

Emma is een meisje van twaalf jaar, ze zit in groep 8 (zesde leerjaar). Ze is intelligent en is 

helemaal niet agressief. In plaats daarvan staart Emma vooral uit het raam. Ze maakt haar huiswerk 

niet en let in de klas niet op. Vaak lijkt het wel of ze met haar gedachten heel ergens anders is. 

Ze lijkt soms te schrikken als je haar aanspreekt. Ondanks haar intelligentie gaat het niet goed op 

school. Haar cijfers worden steeds slechter en Emma lijkt steeds somberder te worden.

Wat de school niet weet is dat Emma thuis heeft gezien hoe haar vader haar moeder in elkaar slaat. 

Sinds haar vader geen werk meer heeft, is haar moeder al verschillende keren zo erg geslagen dat ze 

naar de eerstehulppost van het zieken- huis moest. Het lukt Emma daarom steeds minder om zich te 

concentreren op haar schoolwerk. Ze is ontzettend bezorgd om haar moeder.

Signaleren(?)

Als een kind seksueel of fysiek wordt misbruikt, weet het bij het ouder worden vaak tot op zekere hoogte dat er iets mis is. Emotionele verwaarlozing en emotionele mishandeling zijn echter vaak  moeilijker te signaleren door het slachtoffer, maar ook door familieleden, buren of leraren. Slachtoffers krijgen daardoor minder snel hulp. Als reactie op negatieve gebeurtenissen kunnen sommige mishandelde kinderen zich agressief of gewelddadig gedragen, terwijl anderen zich afsluiten met een vlak emotioneel affect of dissociatie. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat dissociatie in de kindertijd – onthechting van gevoel – sterk verband houdt met emotionele mishandeling of het niet beschikbaar zijn van verzorgers.

Alerte leerkrachten

Als leerkracht is het lastig om signalen te herkennen die wijzen op vormen van kindermishandeling. Dertig procent van de misbruikte kinderen vertoont helemaal geen signalen. Veel kinderen laten niet merken dat ze worden verwaarloosd, mishandeld of misbruikt. Gewoon omdat ze geen idee hebben dat wat hun overkomt niet normaal is en niet mag. Ze hebben geen referentiekader.[242] Ze melden ook niet omdat ze bedreigd worden,[243] bang zijn, zich schamen voor het misbruik, te jong zijn om erover te kunnen vertellen of denken dat niemand hen gelooft. Veel kinderen denken ook dat je op school niet met zulke verhalen terecht kunt.[244] Daarnaast is de loyaliteit naar ouders groot en onverbrekelijk.

 Jules

Jules zit in groep 3 (eerste leerjaar). Hij is zes jaar en hij ‘terroriseert’ de klas. Dat is de omschrijving van de leerkracht. Hij vertoont frustratie, is agressief naar andere kinderen (verbaal maar ook fysiek) en doet niet wat de leerkracht vraagt. De leer- kracht en de school zitten met de handen in het haar. Het gedrag is ernstig te noemen en klasgenoten van Jules zijn bang voor hem. Er zijn al ouders komen klagen.

Wat de school niet weet, is dat Jules thuis last heeft van nachtmerries en dat hij in zijn bed plast. Jules is met zijn moeder, broertje en zus gevlucht voor hun vader, die hen sloeg. Jules vindt de schoolomgeving bedreigend, het is voor hem geen veilige plek.

Handel zorgvuldig

Je kunt in ieder geval letten op de signalen die je hiervoor kon lezen. Handel altijd zorgvuldig, 

beschouw ze niet automatisch als bewijs van kindermishandeling. Ga in gesprek met de ouders, 

eventueel samen met de intern begeleider of zorgleerkracht die je op de hoogte het gebracht van je 

vermoedens (zie Stappen van de Meldcode in paragraaf 3.1).

Meer lezen? Horeweg, A. (2024). De traumasensitieve school, herziene, uitgebreide uitgave. LannooCampus.